توسعه اقتصادی هر کشور در گرو برنامه چشم‌انداز توسعه و تدوین استراتژی لازم است که طبعا برای بخش‌های مختلف اقتصادی مثل معدن نیز باید در راستای این سند چشم‌انداز استراتژی مناسبی تدوین و اجرا شود، اما متاسفانه این مهم تاکنون صورت نگرفته است.
به تازگی استراتژی معدن بعد از سال‌ها مطالعه توسط دولت با مشارکت دانشگاه تربیت مدرس تدوین شده که به‌نظر می‌رسد نیاز به بازنگری مجدد با مشارکت بخش خصوصی دارد و موفقیت آن نیازمند ارتباط با برنامه‌های توسعه در سایر بخش‌های مرتبط مثل محیط زیست، منابع طبیعی، قوانین کار، نظام بانکی و... است.
با توجه به برنامه‌های توسعه تولید فولاد خام تا بیش از 50 میلیون تن در سال 1404 و پتانسیل مناسب کشور در حوزه سنگ‌آهن، به‌نظر می‌رسد یکی از اقداماتی که در انجمن سنگ‌آهن باید صورت گیرد، تدوین استراتژی مناسب برای سرمایه‌گذاری در اکتشاف، استخراج و فرآوری سنگ‌آهن به منظور تامین مواد اولیه مورد نیاز زنجیره ارزش تولید فولاد در کشور و صادرات مازاد آن است.
بهرام شکوری که به‌تازگی با رای همه اعضای هیات مدیره به‌عنوان نایب رئیس انجمن تولید‌کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران برگزیده شده است، هدف اصلی انجمن را در شرایط خاصی که قیمت سنگ‌آهن به پایین‌ترین سطح خود رسیده و این بخش تولیدی را تهدید می‌کند، بررسی و ارائه راهکارهایی به منظور بهبود عملکرد در بخش‌های مختلف تولید سنگ‌آهن، حمل‌و‌نقل و فروش آن می‌داند که منتج به کاهش قیمت تمام‌شده محصول خواهد شد.
وی اظهار کرد: در این مدت به لحاظ شرایط پیش آمده، کلیه اعضای انجمن اعم از تولید‌کنندگان و صادرکنندگان متحمل خساراتی شده‌اند، ولی تولید‌کنندگان به دلیل انجام سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه اکتشاف و قبول ریسک‌های آن، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به صادرکنندگان سنگ‌آهن داشته اند و زیان بیشتری را متحمل شده‌اند که به حمایت اساسی دولت در این زمینه نیاز دارند.
توجه ویژه به حوزه اکتشاف
وی یکی از برنامه‌های انجمن را جلب اعتماد فعالان این صنف دانست و عنوان کرد: باید ترتیباتی فراهم شود تا تمامی تولید‌کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن در کشور به عضویت انجمن درآمده و این انجمن با اتکا به این مشارکت جمعی، قدرت اجرایی بیشتری در عرصه سیاست‌گذاری در بخش سنگ‌آهن کشور داشته باشد.
وی افزود: یکی دیگر از برنامه‌های انجمن، تشکیل بخش تحقیق و توسعه است تا بتواند با مشارکت فعالان این حوزه و دانشگاهیان، مطالعات کارشناسی دقیقی در بخش‌های مختلف صورت داده و ضمن مشاوره به دولت و مجلس در وضع و تدوین قوانین و گاه تغییر آنها در جهت توسعه این بخش، راهکارهای علمی و عملی نیز به اعضای انجمن ارائه کند تا بتوان قیمت تمام‌شده محصول را کاهش داد.
شکوری اکتشاف را یکی از بخش‌های مهم در حوزه معدن دانست و افزود: یکی از بخش‌هایی که باید به آن اهمیت داد بخش اکتشاف است و بنا به اظهار مسوولان سازمان زمین‌شناسی کشور تاکنون تنها در 8 درصد مساحت کشور اکتشافات انجام داده که این اکتشافات در سطح و پیمایش عمقی این اکتشافات به طور متوسط 50 متر
بوده است در حالی که در دنیا تا عمق 500 متر پیمایش شده است. به هر ترتیب نتیجه این اکتشافات جزئی سبب کشف
57 میلیارد تن مواد معدنی شده که 5 میلیارد آن سنگ‌آهن است.
وی با اشاره به پتانسیل بالای کشور در بخش معدن، برای افزایش میزان ذخایر و کاهش ریسک پیشنهاد‌هایی را مطرح کرد و گفت: اکتشافات در سطح بیشتری از مساحت کشور انجام گیرد و از ابزار، تجهیزات و دانش جدید در اکتشافات کشور استفاده و پروانه اکتشافات به افراد توانمند از لحاظ علمی، مالی و اجرایی ارائه شود، همین‌طور پهنای باند وسیع‌تری به بخش‌های خصوصی برای اکتشافات هوایی واگذار شده و عمق پیمایش اکتشافات تا مرز 500 متر افزایش یابد.
وی ادامه داد: البته برای این مهم لازم است بودجه لازم برای اکتشافات تخصیص داده شود، به عنوان مثال کشور کانادا همه‌ساله بیش از 10 میلیارد دلار بودجه برای اکتشافات تخصیص می‌دهد در حالی‌که در ایران این رقم نزدیک به 500 میلیون دلار است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه ریسک اکتشافات در ایران بیش از 80 درصد است، رعایت این موارد منجر به افزایش صدها برابری
ذخایر موجود و کاهش ریسک اکتشافات معدنی خواهد شد و به سمت ریسک کمتر از 60 درصد در کشورهای پیشرفته خواهیم رفت.
درخواست برای احیای وزارت معدن
وی یکی دیگر از برنامه‌های انجمن را همگام‌سازی برنامه‌ها و اهداف با خانه معدن و سایر تشکل‌های خصوصی دانست و گفت: همگام‌سازی انجمن سنگ‌آهن با خانه معدن برای اقناع دولت و مجلس بابت احیای وزارتخانه‌ای مستقل برای معدن کشور از جمله برنامه‌های انجمن است؛ زیرا وجود پتانسیل قوی و غنی معدنی در کشور طلب می‌کند که مثل نفت و گاز، وزارتخانه مستقلی داشته باشد.
به‌طور نمونه در کوبا به لحاظ پتانسیل بالای کشت نیشکر و سهم آن در تولید ناخالص داخلی، وزارتخانه نیشکر تاسیس و در سایر کشورها وزارتخانه موز و... ایجاد شده است.
مدیرعامل گروه راهسازی و معدنی مبین خاطرنشان کرد: با توجه به چشم‌انداز توسعه فولاد در کشور و تولید فعلی سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله، همه ساله کشور نیازمند توسعه در این بخش‌ها همزمان با توسعه فولاد خواهد بود، بنابراین ضرورت دارد دولت برای جذب سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری بخش‌های تکمیلی زنجیره ارزش، تمام تابلوهای ورود ممنوع را برداشته و به جای برنامه‌ریزی برای وضع عوارض بر سنگ‌آهن، عوارض وضع‌شده در دولت قبلی روی کنسانتره و گندله را نیز برداشته و با این کار سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را ترغیب کند تا در این بخش‌ها سرمایه‌گذاری کنند، تا در آینده مشکلی در تامین مواد اولیه داخل کشور نداشته باشیم.
وی اضافه کرد: در دنیا به طور متوسط به ازای هر 1000 نفر شاغل در صنعت فولاد یک میلیون تن فولاد خام تولید می‌شود، شرکت‌هایی مثل شرکت دانکوک در کره جنوبی وجود دارد که به ازای هر 1000 نفر 9/3 میلیون تن فولاد تولید می‌کند، این رقم به دلیل عدم بهره‌وری بالا در چرخه صنعتی تولید فولاد در ایران زیر 500 هزار تن به ازای هر 1000 نفر است.
وی تصریح کرد: همه اعضای انجمن بر این باورند که در راستای اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری به آن تاکید کرده‌اند هر‌چه بهتر بتوانیم زنجیره ارزش این محصول را در داخل کشور تکمیل کنیم و هر یک از اعضای این زنجیره به تعهدات خویش پایبند باشند در کنار ارزش افزوده‌ای که ایجاد خواهد شد سبب آبادانی کشور، کاهش نرخ بیکاری و... خواهیم بود.
شکوری ادامه داد: این مهم دست‌یافتنی است مشروط بر اینکه هر بخش از تولید بتواند ارزش افزوده مناسبی ایجاد کند و بخش صنعتی این زنجیره که همان تولید‌کنندگان کنسانتره و فولاد هستند، با بالا بردن میزان بهره‌وری خود بتوانند با تولید‌کنندگان مشابه در دنیا رقابت کنند که این عرصه رقابتی به جامعه معدنی کمک می‌کند تا قیمت فروش محصول خود به تولید‌کنندگان کنسانتره و فولاد داخلی را در تراز قیمت جهانی ارائه کنند.
نایب رئیس انجمن تولید‌کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران تاکید کرد: در صورتی که خریداران داخلی سنگ‌آهن با نرخ‌های جهانی به خرید سنگ‌آهن از تولید‌کنندگان داخل بپردازند، این انجمن تعهد می‌کند که نیاز سنگ‌آهن تولید‌کنندگان کنسانتره و سایر بخش‌های تولیدی را تامین کند.
وی تصریح کرد: برای رسیدن به تولید 50 میلیون تن فولاد، نیاز به تولید حداقل 100 میلیون تن سنگ‌آهن است که در سال گذشته فقط 52 میلیون تن آن محقق شده که لازم است با حمایت‌های دولت و ایجاد بستری مناسب و امن برای سرمایه‌گذاری، درآمد حاصله از فروش این محصول در داخل و خارج از کشور، صرف توسعه اکتشافات و تولید سنگ‌آهن بیشتری در کشور شود.
راهکارهایی برای کاهش هزینه تمام‌شده
وی در تشریح سایر برنامه‌های در دست اجرای انجمن سنگ‌آهن گفت: یکی از برنامه‌های انجمن تشکیل کنسرسیومی از اعضای علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در تولید کنسانتره و گندله در کشور است که در صورت برداشتن عوارض و تامین زیرساخت‌های آن، مثل آب موردنیاز و... توسط دولت، سرمایه‌گذاری لازم در این بخش صورت خواهد گرفت .
شکوری افزود: در سال گذشته نزدیک به 50 میلیون تن تولید سنگ‌آهن در کشور داشته‌ایم که 22 میلیون تن آن مازاد بر نیاز بوده و صادر شده است و از این بابت مبلغ 1500 میلیارد تومان هزینه حمل‌و‌نقل پرداخت شده که به طور متوسط 150 میلیارد تومان کمیسیون به باربری‌ها پرداخت شده است.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به کمبود ناوگان حمل‌و‌نقل جاده‌ای و ریلی و هزینه‌های بالای حمل‌و‌نقل داخلی، یکی از اهداف انجمن ترغیب اعضا در استان‌های مختلف برای تشکیل تعاونی، دریافت مجوز باربری و خرید کامیون است که طبعا باعث تقویت ناوگان حمل‌و‌نقل جاده‌ای در کشور شده و صرفه‌جویی مناسبی در هزینه حمل‌و‌نقل خواهد داشت که می‌تواند در کاهش قیمت تمام‌شده محصول موثر باشد.
وی اظهار کرد: نبود یک اسکله مناسب در بنادر صادراتی کشور به‌خصوص بندرعباس سبب شده کشتی‌هایی با ظرفیت بالای 50 هزار تن توانایی پهلو گرفتن و بارگیری را نداشته باشند و این امر باعث شده که حمل دریایی سنگ‌آهن از ایران به بنادر کشور چین با حداقل تنی 22 دلار صورت گیرد در حالی که همین رقم از استرالیا نزدیک 7 دلار و از برزیل 12 دلار است.
وی تصریح کرد: از این رو یکی دیگر از برنامه‌های انجمن ترغیب اعضا برای تشکیل تعاونی به منظور احداث اسکله مناسب در بندرعباس با حمایت دولت است که این امر باعث خواهد شد تا بیش از 10 دلار به ازای هر تن صرفه‌جویی در هزینه حمل‌و‌نقل دریایی ایجاد شود. شکوری یادآور شد: انجمن در نظر دارد با ایجاد تشکل در صادرکنندگان سنگ‌آهن، قراردادهای درازمدت با شرکت‌های کشتیرانی منعقد کند که در این صورت شرکت‌های کشتیرانی در همین شرایط موجود حاضر خواهند بود 3 تا 5 دلار هزینه حمل را کاهش دهند که این نیز باعث صرفه‌جویی و کاهش قیمت تمام‌شده محصول خواهد بود.
وی تشکیل جلسات منظم سه یا چهارماهه با اعضای انجمن برای ارائه گزارش فعالیت‌های انجام‌شده و استفاده از تجارب علمی و عملی اعضا و انتقال این تجارب بین آنها به منظور توسعه اقتصادی این بخش را از دیگر برنامه‌های انجمن عنوان کرد.
بازاریابی گسترده و برندسازی
وی همچنین عنوان کرد: در بخش بازاریابی نیز به این دلیل که فقط صادرات سنگ‌آهن کشور به چین صورت می‌گیرد و این یک نقیصه بزرگ برای صادرات محسوب می‌شود، بنابراین با توجه به تجربیات اعضا و به خصوص هیات مدیره انجمن در خصوص بازاریابی بین‌الملل، می‌توان به کشف بازارهای جدید برای سنگ‌آهن به غیر از چین و راهکارهایی برای توسعه صادرات این محصول دست یافت.
مدیرعامل شرکت راهسازی و معدنی مبین خاطرنشان کرد: این شرکت با دارا بودن بیش از 400 دستگاه ماشین‌آلات منحصر به فرد در کشور در بیش از 60 درصد معادن بزرگ مس، سنگ‌آهن و سرب و روی ایران فعال بوده و با انجام عملیات باطله‌برداری و استخراج سالانه با تناژ 120 میلیون تن، بزرگ‌ترین شرکت پیمانکاری معدنی کشور است و همچنین توانسته است تاکنون نزدیک به یک میلیارد تن عملیات باطله‌برداری و استخراج را در معادن بزرگ کشور انجام دهد.
وی تصریح کرد: این شرکت براساس تجربه و بهره‌گیری از دانش فنی و تکنولوژی روز دنیا و تربیت نیروهای متخصص، توانسته است هزینه‌های تولید را نسبت به سایر شرکت‌های فعال در این حوزه کاهش دهد و خود را به استانداردهای جهانی نزدیک کند که در این رابطه نیز در جلسات منظمی که با اعضای انجمن خواهیم داشت حاضریم این تجربیات را در اختیار اعضای محترم انجمن قرار دهیم تا هزینه‌های تولید و فرآوری این محصول در معادن کاهش یابد.
شکوری تاکید کرد: در این شرایط حساس برندسازی سنگ‌آهن ایران و به تبع آن جلب اعتماد خریداران نیز می‌تواند فاصله قیمت سنگ‌آهن ایران را با هند و استرالیا را کاهش دهد و صرفه اقتصادی خوبی برای اعضای انجمن ایجاد کند.